Jak wyczyścić komputer i trwale usunąć pliki z dysku?

Zanim klikniesz wystaw na sprzedaż albo wrzucisz laptopa do kartonu z napisem „elektrośmieci”, zatrzymaj się na chwilę. Twój komputer to nie tylko kawałek elektroniki – to także cyfrowe pudełko pełne Twojego życia. Dokumenty, zdjęcia, hasła, historia przeglądania, loginy do kont… nawet jeśli usuniesz pliki, to nie znaczy, że zniknęły na dobre.

Szybkie formatowanie albo przywrócenie ustawień fabrycznych to za mało. Jeśli naprawdę chcesz pozbyć się danych, trzeba komputer właściwie wyzerować (sformatować).

Dlaczego warto wyzerować komputer przed sprzedażą lub recyklingiem?

Wyobraź sobie, że oddajesz komuś pudełko po butach. Myślisz, że jest puste, ale w środku zostały twoje stare zdjęcia, paragon z numerem PESEL i karta lojalnościowa z hasłem zapisanym na odwrocie. Trochę niezręcznie, prawda?

To samo dzieje się, gdy zostawiasz dane na dysku. Nawet po „usunięciu” plików – ktoś z odpowiednim (często darmowym!) programem może je odzyskać. A wtedy:

• odzyskają twoje maile, zdjęcia z wakacji i wrażliwe pliki,
• przejmą zapisane hasła i dostęp do konta bankowego,
• zobaczą twoje rozmowy, historię przeglądania, a nawet sesje, w których jesteś nadal zalogowany/a,
• mogą wykorzystać twoje dane firmowe, jeśli używałeś komputera służbowo,
• a w najgorszym przypadku – podszyć się pod ciebie.

Formatowanie ≠ wyzerowanie dysku twardego

Tu warto coś wyjaśnić. Formatowanie oznacza tyle, że system „zapomina”, gdzie są pliki – ale one nadal tam są. To trochę jak usunięcie spisu treści z książki – treść wciąż można przeczytać, jeśli się wie, gdzie szukać.

Wycieranie dysku (czyli tzw. wiping) to coś innego. To jakbyś zamiast wymazywać słowa – całą książkę przemalował na czarno. Pliki są nadpisywane losowymi danymi, więc nawet specjalistyczne narzędzia nic z nich nie odzyskają.

Jak się przygotować do wyczyszczenia komputera?

Zanim cokolwiek usuniesz, upewnij się, że masz kopię zapasową. Bo jak już wyczyścisz dysk – nie ma odwrotu.

Zrób backup najważniejszych plików na Twoim komputerze:

• zdjęć, filmów, dokumentów i plików do pracy, uczelni, etc.
• haseł – np. wyeksportuj je z przeglądarki lub menadżera haseł,
• danych z aplikacji – niektóre programy przechowują pliki projektów lokalnie,
• kluczy licencyjnych do programów, które chcesz zainstalować ponownie,
• zakładek w przeglądarce.

Najlepiej zgraj wszystko na zewnętrzny dysk albo do chmury. Sprawdź również, czy da się to potem łatwo odzyskać. Zdarzają się sytuacje, że kopia zapasowa wykonała się niepoprawnie i nie można jej odtworzyć.

Dodatkowa warstwa bezpieczeństwa: zaszyfruj dysk

To już wyższy i niekoniecznie wymagany poziom ochrony, ale nie zaszkodzi – czasem warto dmuchać na zimne. Jeśli przed wyzerowaniem zaszyfrujesz dysk, to nawet jeśli ktoś coś z niego odzyska, zobaczy tylko ciąg losowych znaków.

Jak zaszyfrować dysk w komputerze? Najlepsze opcje to:

• Windows: użyj BitLocker’a
• Mac: włącz FileVault w ustawieniach systemu,

Po włączeniu szyfrowania – możesz bez obaw zacząć proces zerowania dysku.

Jak wyczyścić komputer – krok po kroku

Windows 11

1. Start → Ustawienia → System → Odzyskiwanie
2. Kliknij „Resetuj ustawienia komputera”
3. Wybierz „Usuń wszystko”
4. Zaznacz „Czyszczenie danych”
5. Dalej → Resetuj

Windows 10

1. Ustawienia → Aktualizacja i zabezpieczenia → Odzyskiwanie
2. Kliknij „Resetuj ten komputer”
3. Wybierz „Usuń wszystko”
4. Potwierdź czyszczenie danych

Mac (Intel i Apple Silicon M1 / M2 / M3 / M4)

1. Wejdź w tryb odzyskiwania:
   • Apple Silicon: Wyłącz komputer, włącz go i trzymaj wciśnięty przycisk zasilania
   • Intel: Uruchom ponownie, przytrzymując kombinację klawiszy Cmd + R
2. Otwórz Narzędzie dyskowe
3. Wybierz dysk startowy (zwykle Macintosh HD) → kliknij „Wymaż”
4. Wybierz format (APFS lub Mac OS Extended) → zatwierdź
5. Wróć do menu → Zainstaluj macOS od nowa

Po wyczyszczeniu – co zrobić dalej?

Warto przygotować komputer na nowego właściciela:

• Zainstaluj system operacyjny na nowo (Windows, macOS)
• Nie loguj się – zostaw pierwsze logowanie nowemu użytkownikowi (Apple ID, Microsoft, itd.)
• Pamiętaj aby odłączyć urządzenie od swoich kont (np. iCloud, OneDrive)

Bardziej zaawansowane metody wymazywania dysku

Czasem zwykłe czyszczenie to za mało, np. w firmie, albo gdy na dysku są szczególnie wrażliwe dane. Oto kilka „bardziej agresywnych” opcji:

Programy do trwałego usuwania danych

• DBAN – darmowe oprogramowanie (OpenSource) służące do trwałego usunięcia danych z dysku, poprzez ich wielokrotne nadpisanie. DBAN oferuje trwałe usuwanie danych za pomocą metody Gutmanna, metody DoD 5220.22-M i RCMP TSSIT OPS-II, nadpisywania liczbami pseudolosowymi jak i nadpisywania danych zerami. DBAN może być uruchomiony z dyskietki, płyty CD/DVD, pendrive’a, a także Preboot Execution Environment (PXE).

Czyszczenie z poziomu BIOS-u

Niektóre komputery pozwalają wyczyścić dysk z poziomu BIOS/UEFI:

1. Wejdź do BIOS-u (F2, F10, DEL – kombinacja klawiszy zależy od producenta, można znaleźć ją w internecie wpisując model komputera)
2. Szukaj opcji „Secure Erase” lub „NVMe Sanitize” i bezpiecznie wymaż swój dysk.

A co jeśli nie chcesz dysku już nigdy użyć?

Zniszcz go fizycznie! 🙂

• Wiertarka: kilka dziur w talerzach HDD
• Młotek: rozbij dysk, zniszcz elektronikę
• Rozkręcenie: wyjmij talerze i rozbij je na drobne kawałki
• Usługa zniszczenia dysku: istnieją na rynku firmy, które zrobią to za Ciebie, z zachowaniem najwyższych standardów bezpieczeństwa.